คู่มือการทำ Value Stream Mapping (VSM)
Value Stream Mapping (VSM) เป็นเครื่องมือสำคัญใน Lean Manufacturing ที่ช่วยให้เราสามารถมองเห็นภาพรวมของกระบวนการผลิตหรือบริการทั้งหมด ตั้งแต่ต้นจนจบ เพื่อระบุความสูญเปล่าและโอกาสในการปรับปรุง
วัตถุประสงค์ของ VSM
•
มองเห็นภาพรวม: แสดงการไหลของวัสดุและข้อมูลในกระบวนการ
•
ระบุความสูญเปล่า: ชี้ให้เห็นจุดที่มีความสูญเปล่า 7 ประเภท (Overproduction, Waiting, Transportation, Over-processing, Inventory, Motion, Defects)
•
วางแผนการปรับปรุง: ใช้เป็นพื้นฐานในการออกแบบ "Future State Map" และวางแผนการดำเนินการ
ขั้นตอนการทำ VSM
1
เลือกสายธารคุณค่า (Select a Product Family/Value Stream):
•
เลือกกลุ่มผลิตภัณฑ์หรือบริการที่มีกระบวนการคล้ายคลึงกัน เพื่อให้การวิเคราะห์มีขอบเขตที่ชัดเจน
2
วาด Current State Map (แผนผังสถานะปัจจุบัน):
•
เริ่มต้นจากลูกค้า: ทำความเข้าใจความต้องการของลูกค้าและขั้นตอนสุดท้ายของกระบวนการ
•
เดินตามกระบวนการย้อนกลับ: เดินสำรวจกระบวนการจริงในพื้นที่ทำงาน (Gemba Walk) ย้อนกลับไปจนถึงจุดเริ่มต้น
•
บันทึกข้อมูล:
•
กล่องกระบวนการ (Process Boxes): แต่ละขั้นตอนการทำงาน
•
ข้อมูลกระบวนการ (Data Boxes): เวลาที่ใช้ในแต่ละขั้นตอน (Cycle Time), เวลาเปลี่ยนรุ่น (Changeover Time), อัตราของเสีย (Defect Rate), จำนวนคนทำงาน (Operators)
•
สต็อก/สินค้าคงคลัง (Inventory Triangles): จำนวนสินค้าคงคลังระหว่างขั้นตอน
•
การไหลของข้อมูล (Information Flow): การสื่อสารระหว่างขั้นตอน (ทั้งแบบอิเล็กทรอนอนิกส์และแบบแมนนวล)
•
เวลาที่ไม่มีมูลค่าเพิ่ม (Non-Value Added Time): เวลาที่สินค้าหรือข้อมูลรอคอย
•
เวลาที่มีมูลค่าเพิ่ม (Value Added Time): เวลาที่ใช้ในการแปรรูปสินค้าหรือบริการจริงๆ
3
วิเคราะห์ Current State Map:
•
คำนวณ Lead Time ทั้งหมด (Total Lead Time) และ Value Added Time
•
ระบุจุดคอขวด (Bottlenecks) และแหล่งที่มาของความสูญเปล่า
4
ออกแบบ Future State Map (แผนผังสถานะในอนาคต):
•
ใช้หลักการ Lean เพื่อกำจัดความสูญเปล่าที่ระบุได้
•
ออกแบบกระบวนการใหม่ที่ไหลลื่นขึ้น มีประสิทธิภาพมากขึ้น และตอบสนองความต้องการของลูกค้าได้ดีขึ้น
•
พิจารณาการใช้ระบบดึง (Pull System), การลดขนาดล็อต (Batch Size Reduction), การปรับปรุงคุณภาพ (Quality at the Source)
5
จัดทำแผนปฏิบัติการ (Create an Implementation Plan):
•
กำหนดขั้นตอนการดำเนินการที่ชัดเจน
•
มอบหมายผู้รับผิดชอบและกำหนดระยะเวลา
•
ติดตามผลและปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง (Kaizen)
VSM เป็นเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพในการขับเคลื่อนการปรับปรุงกระบวนการอย่างยั่งยืน ช่วยให้องค์กรสามารถสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับลูกค้าได้มากขึ้นในขณะที่ใช้ทรัพยากรน้อยลง